Slaaptips bij kanker: waarom slapen zo lastig is – en wat wél kan helpen.

Je ligt in bed. De kamer is stil, maar je hoofd is dat niet. De dag heeft veel gevraagd. Van je lijf. Misschien van je moed. Je weet dat je rust nodig hebt, maar je lichaam wil niet zakken. Of je valt in slaap, om even later toch weer wakker te schrikken – warm, onrustig.

Slapen tijdens of na een kankerbehandeling is geen vanzelfsprekendheid. Het is een zoektocht, soms een strijd. En tegelijk ook een uitnodiging: om anders te luisteren naar je lichaam, anders om te gaan met vermoeidheid, piekergedachten of die diepe emoties die ’s nachts hun kans grijpen.

In deze blog neem ik je stap voor stap mee. Niet met goedbedoelde clichés, maar met onderbouwde én doorleefde inzichten die ik in de afgelopen jaren heb opgedaan. Zodat jij zelf kunt ontdekken wat voor jouw nachtrust écht verschil maakt.

🧠 Waarom slapen zo moeilijk is tijdens (en na) kankerbehandelingen

Slecht slapen heeft zelden één duidelijke oorzaak. Meestal is het een mix van lichamelijke, hormonale en mentale factoren. Bij kanker komen daar nog een paar specifieke zaken bij:

• Medicatie, zoals dexamethason, werkt activerend – het zet je systeem ‘aan’ terwijl je eigenlijk ‘uit’ wilt.

• Chemotherapie of anti-hormoontherapie kan overgangsklachten geven zoals opvliegers en nachtelijk zweten – en daar word je dus wakker van.

• Stress en angst over je gezondheid, toekomst of behandeling zorgen ervoor dat je hoofd blijft malen, juist als je tot rust zou moeten komen.

• En dan is er nog je circadiaanse ritme – je interne klok – die ontregeld kan raken door gebrek aan daglicht, verminderde activiteit of te veel schermtijd.

  
  

🌙 Wat gebeurt er eigenlijk als we slapen?

Je slaap bestaat uit cycli, telkens van zo’n 90 minuten. In het begin van de nacht heb je meestal meer diepe slaap – dat is de fase waarin je lichaam herstelt, je immuunsysteem opbouwt, en vermoeidheid écht verwerkt wordt. Later in de nacht neemt de REM-slaap toe. In deze droomslaap geeft je brein een plek aan de gevoelens en indrukken die overdag te veel waren om te verwerken.

Als je dus moeilijk in slaap komt, mis je mogelijk juist die eerste herstellende fase. En als je 's ochtends vroeg vaak wakker wordt, onderbreek je de REM-slaap en raakt je emotie-verwerking sneller verstoord.

Slapen bij kanker vraagt om meer dan rust – het vraagt om mildheid, inzicht en soms een beetje hulp. Ontdek natuurlijke manieren om je nachtrust te ondersteunen.

🛏️ Hoe creëer je de juiste voorwaarden?

1. Maak je slaapplek écht comfortabel

Dit lijkt vanzelfsprekend, maar: lig je écht lekker? Je lichaam is nu gevoeliger dan ooit. Een extra kussen, warme kruik, ademend beddengoed, een extra deken of een schone pyjama na het nachtzweten kunnen een wereld van verschil maken.

2. Slaap in het donker

Melatonine – het hormoon dat je slaperig maakt – wordt alleen in het donker aangemaakt. Heb je geen goed verduisterende gordijnen? Probeer een slaapmasker. Zelfs een klein beetje licht kan je systeem ‘aan’ zetten.

3. Regelmaat helpt écht

Probeer elke dag rond dezelfde tijd naar bed te gaan, bij voorkeur tussen 21:00 en 22:30. In de vroege avond maken veel mensen van nature meer melatonine aan. Er is een reden dat men vroeger zei: ‘De uren voor middernacht tellen dubbel.’ In die eerste nachturen duikt je lichaam vaak in de diepste slaapfases, waarin fysiek herstel en immuunsysteem hun werk doen.

4. Vermijd koffie, alcohol en schermlicht in de avond

Koffie spreekt voor zich. Alcohol lijkt je te helpen ontspannen, maar verstoort je diepe slaap. En blauw licht van schermen remt je melatonine-aanmaak. Tip: probeer eens een uur voor het slapengaan iets zonder scherm – zoals muziek, een boek, of een rustgevende yoga-nidra of slaapverhaal.

🧘‍♀️ Als je niet in slaap komt (of midden in de nacht wakker wordt)

Dan begint vaak het gepieker. En dat piekeren houdt je… wakker.

Hier zijn manieren om die cirkel te doorbreken:

1. Controleer op lichamelijke signalen

Moet je plassen? Ga. Heb je honger? Een paar noten kunnen helpen. Slaap en fysieke behoeften zitten elkaar vaak in de weg.

2. Ga naar je lichaam – niet naar je hoofd

Als je merkt dat je ligt te malen, breng dan je aandacht naar je lichaam. Voel waar er spanning zit. Waar het zwaar is. Waar het misschien verdrietig of angstig voelt. Niet om het ‘op te lossen’, maar om het ruimte te geven. Voel hoe groot dit gebied is en geef het liefde. Vaak merk je na een paar minuten dat je dieper gaat ademen. Misschien moet je zelfs gapen. Dat zijn tekenen dat je systeem ontspant. Soms trekt dan een ander gebied je aandacht. Volg je lichaam, en je zult zien dat je steeds dieper wegzakt in de rust.

3. Een ademhalingstrucje om je brein te resetten

Adem 30 keer snel diep in en uit, blaas dan alle lucht uit en hou je adem zo lang mogelijk vast. Adem dan langzaam weer in. Deze techniek, geïnspireerd op Wim Hof, kan je uit je hoofd halen en je parasympathisch zenuwstelsel activeren – het deel dat staat voor rust en herstel.

4. Op je buik liggen helpt soms verrassend goed

Langdurig op je buik liggen stimuleert volgens de Chinese geneeskunde bepaalde acupunctuurpunten die voor aarding zorgen. Veel mensen voelen zich na een paar minuten al rustiger.

5. Word je altijd op hetzelfde tijdstip wakker?

Volgens de Chinese orgaanklok zijn je organen op bepaalde tijden actiever. Tussen 1:00 en 3:00 uur 's nachts is je lever erg actief. Wakker worden in deze periode kan wijzen op een overbelasting van de lever of op onderdrukte boosheid of frustratie.

Word je vaak tussen 3:00 en 5:00 uur 's ochtends wakker? Dan ‘spreken’ volgens de TCG je longen – die emotioneel gelinkt zijn aan verdriet. Ademoefeningen, voldoende frisse lucht en ruimte geven aan je gevoelens kunnen helpen om dit orgaan te ondersteunen, en weer opnieuw in te slapen.

🌞 Wat je overdag doet, helpt 's nachts beter slapen

• Zorg voor beweging – ook als je moe bent. Een wandeling, een aantal kniebuigingen en armspieroefeningen, of een stukje fietsen helpt je lichaam vermoeidheid beter af te voeren.

• Zonlicht overdag – helpt je biologische klok te synchroniseren.

• Plan rustmomenten in – zodat je zenuwstelsel niet de hele dag aanstaat, en je systeem 's nachts niet overbelast raakt.

• Doe een dutje - Zeker bij een herstellend lichaam is het verstandig om een middagslaapje te doen. Slaap bij voorkeur niet na 15 uur, want dan verstoort het je nachtrust.

  
  

🤲 Tot slot – slapen hoeft niet perfect

We leggen vaak veel druk op ‘moeten slapen’. Maar juist die druk maakt het moeilijker. Vertrouw erop dat jouw lichaam, hoe ziek of moe het ook is, diep vanbinnen weet hoe te herstellen. In plaats van boos of gefrustreerd te raken dat je wéér wakker ligt, kun je beter ontspannen in het wakker liggen en onderzoeken wat je lichaam je allemaal wil vertellen.

Slapen mag weer een bron van heling worden – ook als je lichaam uit balans is.

Ik hoop dat deze inzichten en ervaringen je helpen om met meer mildheid en vertrouwen naar je nachten te kijken.

Heb je vragen, of wil je je eigen ervaring delen? Voel je welkom om contact op te nemen of een reactie achter te laten.

En weet: je bent niet alleen. In mijn Facebookgroep 'Positief bij Kanker' delen mensen hun eigen tips en ervaringen om elkaar te ondersteunen. Doe mee, laat weten wat voor jou werkt. Van elkaar leren, is misschien wel het beste medicijn.