Hoe ondersteun je iemand met kanker? Wat is prettig en wat niet?

Hoe kun je iemand met kanker laten weten dat je meeleeft?

Kanker draag je niet alleen, staat er op dit lint. En dat is ook zo. Deze ziekte raakt niet alleen de patiënt, maar ook vele mensen in hun omgeving. In 2024 kregen 130.000 mensen in Nederland de diagnose kanker. Een veelvoud daarvan merkt de gevolgen ervan in het dagelijks leven doordat hun partner, ouder of kind ineens ernstig ziek is.

"Kanker draag je niet alleen." Solidariteit en medeleven betuigen met mensen met kanker is een enorme steun.

Zoals het bericht van een diagnose bij de patiënt inslaat als een bom, zo treft het ook vaak de bredere omgeving. Veel mensen willen steun bieden, een hart onder de riem steken en bijdragen waar mogelijk. Dat medeleven is hartverwarmend en kan een groot verschil maken in hoe deze periode wordt beleefd. Het laat zien dat er aan de zieke wordt gedacht, dat ze liefde en kracht toegewenst wordt. En het kan op zware dagen voor een moment van verlichting zorgen.

Maar hoe steun je iemand met kanker op een fijne manier? Wat wordt als prettig ervaren en wat kun je beter vermijden? In dit blog deel ik mijn eigen ervaringen, aangevuld met inzichten van 35 vrouwen met borstkanker. Hun tips en suggesties zijn verwerkt in onderstaande aanbevelingen.

Aandacht via de post

Vrijwel iedereen wordt blij van kaartjes, bloemen, helium-ballonnen, een boek of andere cadeautjes. Deze blijken van medeleven laten zien dat iemand aan je denkt, en dat geeft steun.

Tegenwoordig is het ook gemakkelijk om een berichtje via de telefoon te sturen. Een hartje of een lieve foto is al fijn. Maar let op: doe dit zonder direct een reactie te verwachten. Ook al is reageren heel gemakkelijk, de zieke heeft daar niet altijd de energie of stemming voor. Ga ervan uit dat de ontvanger het ziet en waardeert, en er mogelijk later op terug komt. Neem het uitblijven van een reactie vooral niet persoonlijk.

Het hoeft niet groot te zijn. Een simpel kaartje bezorgt vaak dagenlang een glimlach. Wil je iets geschenkje toevoegen? Een chocoladereep of kaarsje valt al snel in de smaak.

Al deze kaarten ontving ik tijdens mijn chemokuren in 2021. De lieve woorden gaven kracht, liefde en steun en deden me veel goed in de periode dat ik borstkanker had.

“Een vriendin heeft een chemo-aftelpakket gemaakt: op elke chemobehandeling een kleinigheidje: een tijdschrift, douchefoam, chocola. Heel lief.”

Weet je op welke dagen iemand chemo krijgt? Stuur dan op die dagen een kaartje of berichtje. Het besef dat iemand aan je denkt, maakt dat je je minder alleen voelt.

“Mijn kinderen gaven me na elke chemo een cadeautje, iets wat zij zelf ook leuk vonden: een puzzel, een mok, snoepjes. Heel lief!”

Velen kunnen ook een vleugje humor waarderen.

“Ik kreeg een plakhandje in de vorm van een drol, om de shit van me af te slaan.”

“De geweldigste kaart die ik kreeg had de tekst: ‘They chose the wrong boobies.’”

Aandacht gevat in een zelfgemaakte kaart of knutselwerkje wordt vaak ook er gewaardeerd.

“Wat ik het meest bijzonder vond waren zelfgemaakte dingen. Een dobbelsteen met bekrachtigende spreuken erop, een mooi geschreven tekst in een klein fotolijstje.”

Zelfgemaakte kunstwerkjes blijven vaak extra lang staan, en benadrukken de moeite die iemand doet voor een ander.

En gezien de lange periode van behandelingen kun je altijd opnieuw iets sturen. Dat is niet gek of overdreven. Het wordt juist erg gewaardeerd. Liever laat je iets kleins horen, met een simpel zinnetje erin als 'We denken aan je', dan dat je niets laat weten.

Bezoek

Stem een bezoekje altijd af met de zieke. Waar de een het fijn vindt om bezoek te ontvangen, heeft de ander behoefte aan rust en kiest die voor meer tijd alleen of in kleine kring.

Langskomen voor een vrijblijvende knuffel wordt vaak gewaardeerd, maar onverwachte bezoekjes kunnen, hoe goed bedoeld ook, op een verkeerd moment komen en de patiënt in verlegenheid brengen.

Heb je een afspraak gemaakt? Wees flexibel en accepteer dat de situatie snel kan veranderen. Neem een last-minute afzegging, of een onverhoopt korter bezoek niet persoonlijk. Ook al ben je mogeliijk teleurgesteld, de gezondheid van de zieke heeft prioriteit.

Praat ook gerust over luchtige onderwerpen. Check of de ander interesse heeft in jouw verhalen en in hoeverre ze willen praten over hun ziekte. De een doet dat zonder moeite , terwijl de ander het als kwetsbaar en ongemakkelijk ervaart.

"Ik vond het in de eerste weken confronterend om steeds opnieuw mijn situatie te vertellen. Daarom hield ik mijn kennissenkring liever via regelmatige berichten op de hoogte en las ik hun reacties op momenten dat het mij uitkwam. Later in het traject, toen er meer gewenning was opgetreden vond ik het juist wel fijn wanneer mensen me appten om te vragen hoe het met me ging. Dat gebeurde wat meer verspreid en natuurlijk."

Hulp bieden

In onze maatschappij staan zelfredzaamheid en kracht op een voetstuk. Dit maakt dat veel kankerpatiënten het moeilijk vinden om hulp te vragen. Daarom is de opmerking “Laat het weten als ik iets voor je kan doen” vaak weinig effectief. Niet omdat hulp niet nodig is, maar omdat erom vragen een te grote drempel vormt.

Wat beter werkt, is iets concreets aanbieden of - afhankelijk van je relatie - het gewoon doen. Denk aan het brengen van vers fruit of een warme maaltijd. Of, zeker bij alleenstaanden, het uitvoeren van praktische taken zoals stofzuigen, boodschappen doen of schoonmaken. Ook kun je aanbieden om mee te gaan of te rijden naar het ziekenhuis. Of er juist eens te zijn voor de partner of mantelzorger, die vaak in deze periode tijd voor zichzelf tekort komt.

“Zet mij maar op de lijst om mee te gaan naar de chemo.”

"De grootste steun die ik persoonlijk ervoer, was van mijn beste vriendin, die zelf ernstig ziek was. Vijf keer ging ze met me mee naar de chemo. Ze startte haar dag met sondevoeding en een handvol pillen, maar dat weerhield haar er niet van om naast me te zitten. Ze maakte zelfs een ijskap van zilverfolie om de sessie iets luchtiger te maken. Die onvoorwaardelijke steun is onbetaalbaar.”

Wat kun je beter niet zeggen tegen iemand met kanker?

Vergelijk iemand niet met anderen. En vertel dus ook niet over andere mensen met kanker en hun lot.

• “Er zijn zoveel mensen die borstkanker hebben.”

• “Je bent niet de enige.”

• “Die zijn allemaal genezen.”

• “Daar gaat het nu helaas niet zo goed mee.”

• “Die is overleden...”

Probeer de sitatie ook niet goed te praten of te verzachten. Ook al is het goedbedoeld, het kan heel verkeerd uitvallen:

• “Ach, je bent al 50+ . Dat je borsten ongelijk zijn, is toch niet zo erg?”

• “Het is maar haar.”

• “Het zijn maar borsten.”

• "Wat zie je er goed uit" (terwijl je ziet dat ze het niet menen)

• “Wat fijn dat het goed gaat” (als iemand zegt dat het iets beter gaat, maar zich nog steeds slecht voelt).

• “Nou, het is toch allemaal snel voorbijgevlogen?” (over vijf maanden chemo).

• “Tepels kun je toch mooi laten reconstrueren?”

• “Het komt sowieso goed.”

Trek de aandacht niet ongepast naar jezelf:

• “Ik ben ook vergeetachtig en heb last van prikkels.”

• “Ik begrijp wat je doormaakt. Ik ken iemand die…”

Respecteer persoonlijke grenzen:

• “Dat verder weg staande mensen ineens vragen of je borstsparend of een borstverwijderende operatie krijgt.”

• “Dat twee mannen mij aanspraken dat ik toch wel mijn vrouwelijkheid kwijt raakte.”

Wat kun je wel zeggen in een gesprek met iemand met kanker?

Luister oprecht en erken de situatie. Juist door die niet te willen veranderen, ontmoet je iemand waar die nu is. Voel je zelf emotie, of juist een brok in je keel of een knoop in je maag. Benoem dat dan.

• “Ik weet niet wat ik moet zeggen, maar ik leef met je mee.”

  
  

• “Ik kan me niet voorstellen hoe het voor je is, maar ik wil er graag voor je zijn.”

• "Ik zou (ook) niet weten hoe ik dan zou reageren of wat ik zou doen..."

Het liefste dat een vriendin tegen mij zei in die periode, is dat ze 'ook niet zou weten wat ze [qua behandelkeuze] zou doen'. In plaats van een oplossing te geven, gaf ze me daarmee toestemming dat mijn angst en twijfels er mochten zijn. En juist dat gaf me zelf weer moed om door te gaan, en kon ik mijn keuze zelf maken.

Als de situatie ernaar is, hou het luchtig. Een beetje humor kan iemand helpen even te ontspannen, zonder de ernst te bagatelliseren.

Tot slot

Voor veel mensen is de eerste tijd na de behandelingen minimaal net zo heftig als de periode met intense ziekenhuisbezoeken. De omgeving denkt dan vaak dat het ergste achter de rug is, maar dan begint pas het lichamelijke herstel, de emotionele verwerking en de bezinning op de toekomst. Dit duurt vaak maanden en kan een eenzame periode zijn.

Dus, denk vooral in die periode aan je naaste. Ga eens langs, doe iets leuks samen, en wees er voor de ander. Of stuur dan (nog) eens een bloemetje of een kaartje.

Een blijk van aandacht in die tijd zal minstens zo worden gewaardeerd. Want hoe moeilijk het ook is, samen maakt het een stukje draaglijker.