Het belang van psychologisch zelfonderzoek bij borstkanker

In oktober, de Pink Ribbon borstkankermaand, ligt de focus vaak op fysiek zelfonderzoek voor een vroegtijdige ontdekking van kanker. Dit is heel waardevol, maar ik pleit ervoor dat dit zelfonderzoek breder moet zijn. Psychologisch zelfonderzoek kan een cruciale rol spelen in ons begrip van kanker en de impact ervan op ons leven. In deze blog deel ik mijn persoonlijke ervaringen en inzichten over hoe psychologische factoren, ondanks dat ze vaak onderbelicht blijven, ook heel relevant zijn in de context van borstkanker.

Gevoelig voor Kanker

De meeste mensen die in het ziekenhuis vragen waarom ze kanker hebben gekregen, krijgen te horen dat het ‘domme pech’ is. Ik herinner me nog goed hoe mij als tiener werd verteld dat het “een foutje van de natuur” was, toen ik vroeg waarom ik als driejarige een niertumor had gehad. Maar toen ik op mijn veertigste borstkanker kreeg, terwijl ik gezonder leefde dan de meeste mensen om me heen en nog borstvoeding gaf (wat als beschermende factor wordt gezien), begon ik te twijfelen aan deze verklaring.

Een huisarts die dertig jaar met kankerpatiënten had gewerkt, vertelde me kort daarna, dat hem opviel dat veel van zijn patiënten erg gezond leefden, maar ook vaak "gevoeliger" waren dan anderen. Dit resoneerde sterk met mijn zelfbeeld en opende mijn zoektocht naar andere mogelijke risicofactoren en oorzaken.

In een diepgaand gesprek enkele weken in mijn kankerbehandeling, stuitte ik op een verborgen familieverhaal, waaruit ik als kind belangrijke lessen had getrokken. Ik ontdekte waarom ik had geleerd om bang te zijn voor de reacties van anderen, en waardoor ik me vaak niet uitsprak of boos werd. Waarom ik geen fouten durfde te maken en moeite had om op mijzelf te vertrouwen. Het onder ogen zien van deze patronen hielp mij enorm om meer mijn eigen weg te durven gaan. In de periode die volgde ben ik mijn patronen en overtuigingen steeds meer gaan aankijken, en dat heeft mij enorm gesterkt in mijn eigenwaarde en zelfvertrouwen.

Vanwege deze inzichten ben ik uiteindelijk dankbaar dat ik kanker heb gekregen. Want zonder deze ‘wake-up call’ was ik nu niet de vrouw die ik ben. Ik zou waarschijnlijk nog steeds niet voor mezelf kiezen, en minder bewust genieten van het leven.

Ik wens gezonde mensen die zich hierin herkennen, toe dat ze niet wachten tot ze ziek worden, voordat ze beseffen dat het goed is om aan zichzelf te werken. Zelfonderzoek kan helpen om gelukkiger in het leven te staan en je eigen pad te volgen.

Daarnaast hoop ik dat er bij mensen die getroffen zijn door ziekte en kanker, meer aandacht komt voor de rol van emoties en trauma’s bij de ontwikkeling van ziekte. Mijn verhaal is namelijk geen unicum.

De rol van psychologische factoren en kanker

De Canadese-Hongaarse arts Gabor Maté beschrijft in zijn boek De mythe van Normaal hoe wetenschappelijke studies al decennialang de relatie leggen tussen ziekte en stressvolle situaties in de jeugd. Volgens hem komt het vaak voor dat mensen als gevolg van traumatische omstandigheden emoties zoals boosheid onderdrukken en automatisch anderen redden en pleasen. En dat dit de kans op ziektes zoals kanker significant verhoogt.

Een Duitse studie uit 1982 laat zien dat bij vrouwen die voorafgaand aan een borstweefselonderzoek werden bevraagd op psychologische factoren waaronder emotionele onderdrukking, rationalisering en conflictvermijding, met 94% gevoeligheid en 68 specificiteit de kwaadaardige kankers konden worden onderscheiden van de goedaardige gezwellen door een blinde beoordelaar.

Hoewel ik als wetenschapper weet dat onderzoeken herhaald moeten worden en de resultaten niet altijd even overtuigend zijn als deze, vind ik het jammer dat deze psychologische factoren en invloed van traumatische gebeurtenissen in de afgelopen decennia vrijwel volledig genegeerd zijn. Steeds meer is bekend geworden over hoe stress een negatieve invloed heeft op de gezondheid, en hoe waardevol zou het zijn om patiënten de mogelijkheid van psychologische factoren en trauma's die voorafgaan aan ziekte te benoemen, en de mensen hier desgewenst bij te ondersteunen?

Tijdens mijn kankerbehandeling heeft nog nooit iemand mij gevraagd hoe ik omga met emoties als woede en assertiviteit, en in hoeverre ik zorg voor mijn eigen behoeften. Omdat ik zelf dat verband wel zag, heb ik juist in de behandel en herstelperiode door zelfonderzoek en coaching geleerd om op een volwassen en verstandige manier met deze emoties om te gaan. En omdat we zolang we leven steeds uitdagingen op ons pad krijgen, is dit een blijvend proces van heling.

Gemiste Kans

Dat er weinig aandacht is voor een gezonde uiting van emoties en trauma-verwerking is mijns inziens ook een gemiste kans. Kanker is namelijk, behalve die vreselijke ziekte, ook een ‘wake-up call’ die je laat inzien hoe vergankelijk het leven is. Het erkennen hiervan geeft je de vrijheid om bewuster te kiezen voor wat je zelf gelukkig maakt. En dat kan worden versterkt door in deze periode actief met je eigen gevoeligheden aan de gang te gaan.

Het aanpakken van onverwerkte pijn en emoties is helend voor lichaam en geest. Het kan het lichamelijk herstel versnellen én terugkeer van ziekte mogelijk voorkomen. Je eigen gevoeligheid en onverwerkte emoties onder ogen zien, geeft bovendien een gevoel van eigenaarschap en versterkt je innerlijke kracht. En al deze zaken dragen positief bij aan herstel en ziektepreventie.

De meest gehoorde spijtbetuiging op het sterfbed is, dat mensen teleurgesteld constateren dat ze "te veel het leven hebben geleefd dat anderen voor hen wilden", en niet genoeg hun eigen leven hebben geleid. Mensen die op zoek zijn gegaan naar ‘waarom krijg ik kanker’ en naar hun eigen gevoeligheden, zien hun leven na de kanker vaak als een tweede kans. Die ze aangrijpen om bewuster hún leven te leiden, en te genieten van elke dag.

Oproep tot zelfonderzoek

Vaak staan we pas stil bij wat écht belangrijk is als we met een crisis worden geconfronteerd. Maar het hoeft niet zo ver te komen om bewust met jezelf aan de slag te gaan.

Vraag jezelf eens af: Leef ik mijn leven écht op mijn eigen voorwaarden, of laat ik me leiden door de verwachtingen van anderen?

Het kan confronterend zijn om te ontdekken hoe vaak we onze eigen gevoelens en behoeften opzijzetten. Maar door regelmatig stil te staan bij wat er in jezelf speelt, kun je meer ruimte maken voor persoonlijke groei en welzijn, zonder dat je eerst ziek hoeft te worden om die bewustwording te ervaren.

Gun jezelf dat moment van reflectie. Duik in je gedachten en gevoelens, en ontdek wat je nodig hebt om met meer voldoening en rust door het leven te gaan.

Het is nooit te laat om te kiezen voor wat jou echt gelukkig maakt — gewoon omdat je het verdient!