Als het leven anders loopt...

Voor velen is omgaan met onverwachte tegenslagen een van de grootste uitdagingen van het leven. Ineens is er geen grip meer, en verliezen we vaak zelfs de controle over onszelf. Dit kan gevoelens van stress, angst en onzekerheid veroorzaken die soms moeilijk te hanteren zijn.

Hoewel we houden van avontuur en vrijheid, genieten we ook van de rust die voorspelbaarheid biedt. Een interessante innerlijke tweestrijd. Voor velen is vrijheid een belangrijke waarde in het leven. Maar tegelijkertijd houden we ons graag vast aan ons beeld van de toekomst en kiezen liever voor een suboptimale status quo dan het grote onbekende. Dit paradoxale verlangen naar zowel stabiliteit als vrij zijn maakt ons kwetsbaar voor de effecten van onverwachte gebeurtenissen.

Het is onvermijdelijk: op een dag blijkt er toch iets niet zo te gaan zoals je wenst. Of dat nu een klein ongemak is, zoals een regenachtige vakantiedag of een verkeersopstopping, of een grotere tegenslag zoals een ernstige ziekte, ontslag of een plotselinge verandering in je relatie, je leven staat even op zijn kop. Deze momenten kunnen ons overweldigen en het gevoel geven dat we de controle kwijt zijn.

Voor sommigen kan een kleine verstoring al voldoende zijn om een intense reactie uit te lokken.

Hoe je reageert op controleverlies hangt af van je eerdere ervaringen met onzekerheid en machteloosheid. Voor sommigen is een kleine verstoring al voldoende om een intense reactie uit te lokken, terwijl anderen pas bij grotere tegenslagen echt van slag raken. Dit verschil in reactie wordt verklaard door de mate waarin men in het verleden met onzekerheid is geconfronteerd.

Wat gebeurt er eigenlijk, en hoe kun je hier zo goed mogelijk mee omgaan?

In deze blog neem ik je mee in het mentale proces dat plaatsvindt wanneer je geconfronteerd wordt met een tegenslag. Hierdoor krijg je meer inzicht in de automatische mechanismen van je lichaam en leer je hoe je hier sneller en op een prettigere manier uit kunt komen. Door bewust te worden van deze processen, kun je effectievere strategieën ontwikkelen om met tegenslagen om te gaan.

Stap 1: Systeem paniek

Op het moment dat je geconfronteerd wordt met een voor jou grote, onverwachte tegenslag, gaan alle alarmbellen in je lichaam af. Je brein detecteert een dreiging en schakelt over naar een vecht- of vluchtmodus. Gedachten schieten razendsnel door je hoofd: “Wat nu? Hoe kan dit? Hoe kan ik dit snel herstellen?”

Controleverlies zorgt vaak voor een sterke stress- en angstreactie omdat je brein het efficiëntst werkt bij voorspelbaarheid.

Dit komt omdat ons brein is getraind om energie te besparen door voorspelbaarheid en routine. Afwijkingen van het verwachte scenario worden als potentieel gevaarlijk gezien. Iets onverwachts interpreteert je brein dus als een mogelijke bedreiging. Ze reageeert met een acute stressreactie, die kan variëren van een verhoogde hartslag en ademhaling tot intense gevoelens van angst en paniek.

Stap 2: Krampachtige tunnelvisie

De eerstvolgende reactie is vaak een hardnekkig, krampachtig vasthouden aan het bestaande plan of de huidige situatie. Het mag niet anders gaan. Je brein probeert met alle macht de situatie te herstellen naar hoe deze was, om de voorspelbaarheid en controle terug te krijgen. Dit resulteert in tunnelvisie, waarbij je je alleen nog maar kunt focussen op het herstellen van de controle.

Zelf merkte ik dit onlangs toen ik mijn zieke dochter half Parijs doorsleepte omdat we met moeite verkregen kaartjes voor de Eiffeltoren hadden. Pas toen we onder het gigantische bouwwerk stonden, zag ik hoe beroerd ze eruitzag en besefte ik dat het me niet de voldoening zou geven om Parijs vanaf honderd meter hoog te bekijken. Tot die tijd was ik gevangen in mijn eigen 'doel' om de Eiffeltoren op te gaan.

Deze tunnelvisie kan ervoor zorgen dat we niet in staat zijn om feedback te ontvangen, suggesties van anderen te overwegen of zelfs maar even te ontspannen en genieten.

Het probleem krijgt de volledige aandacht en moet zo snel mogelijk worden gefixt, vaak op de bekende manier: door te vechten, te analyseren en vooral heel hard je best te doen.

Stap 3: Zoektocht naar controle

Als de eerste strategie niet werkt, worden achtereenvolgens alle andere bekende strategieën uitgeprobeerd om weer grip op de situatie te krijgen. Dit zijn vaak overlevingsmechanismen die in het verleden hebben gewerkt om controle te herwinnen. Welke van de onderstaande pas jij toe?

• Zoeken naar Oorzaken: Je probeert te achterhalen wat er misging in de hoop dat begrip van de oorzaak zal helpen om de situatie te herstellen of te voorkomen in de toekomst.

• Terugtrekking: Je trekt je terug uit de situatie, vermijdt confrontatie en probeert de stress te verminderen door je af te zonderen.

• Vermijdingsgedrag: Je probeert de stressbron te vermijden, in de hoop dat het probleem zichzelf oplost of dat je de situatie kunt negeren totdat het minder urgent wordt.

• Obsessief Gedrag: Je wordt extreem georganiseerd of controlerend, in een poging om grip te krijgen op andere aspecten van je leven als compensatie voor het controleverlies in de huidige situatie.

• Negatieve Denkpatronen: Piekeren, doemdenken en catastroferen zijn manieren om de situatie mentaal te beheersen, hoewel deze vaak meer stress veroorzaken.

• Slachtofferschap: Door jezelf te beschouwen als slachtoffer van de situatie, vermijdt je de verantwoordelijkheid voor het vinden van een oplossing of het ondernemen van actie.

• Verslavingen: Alcohol, drugs, eten of andere vormen van zelfmedicatie worden gebruikt om de pijn en stress te verdoven.

• Zoeken naar Sociale Steun: Je zoekt troost en hulp bij anderen, in de hoop dat sociale steun je helpt om de situatie te beheersen.

• Verminderde Motivatie en Energie: Je voelt je gedemotiveerd en uitgeput omdat de situatie je overweldigt, wat kan leiden tot apathie en passiviteit.

Al deze strategieën zijn overlevingsmechanismen die bedoeld zijn om jou als persoon te redden. Vaak zijn ze ontstaan door oude overtuigingen of conditioneringen en ingesleten door veelvuldige herhaling. Deze mechanismen kunnen in het verleden effectief zijn geweest, maar werken vaak niet meer in de huidige situatie.

De angst voor afwijzing, kwetsbaarheid en vergankelijkheid zorgt ervoor dat we vaak onnodig lang proberen te bewijzen dat we het probleem de baas kunnen, omdat het toegeven van ‘mislukken’ te pijnlijk lijkt.

Existentiële angsten kunnen gevoelens van controleverlies versterken en verlengen. Hierdoor blijven we vaak vastzitten in deze fase, waardoor het probleem langer en prominenter aanwezig blijft dan nodig is.

Hoe kan het anders?

Stap 4: Erkenning van het verlies

Het houdt pas op als we constateren dat het niet gaat lukken op de voor ons bekende manier. Dat we inzien dat we het probleem niet kunnen oplossen met ons gedrag.

We moeten erkennen dat we geen controle hebben. Niet over het weer, niet over onze toekomst, niet over anderen…

Dit besef doet pijn. Veel pijn. Het is een confrontatie met onze beperkingen en onze eigen kwetsbaarheid. Het is moeilijk om te accepteren dat we niet alles onder controle hebben, dat er dingen zijn die buiten onze invloed liggen. Uit eigen ervaring weet ik dat het soms jaren kan duren voordat je dit kunt inzien, omdat het té pijnlijk is. Het heeft bij ons zes jaar geduurd voordat ik het beeld van een kinderloze toekomst kon accepteren en ik daarmee de kramp op het krijgen van kinderen kon loslaten. Ondanks de goede adviezen van iedereen om me heen was ik niet bereid om dit schrikbeeld als een mogelijke werkelijkheid te accepteren.

Uit angst voor een toekomst die je afschrikt kan het zijn dat de weerstand zo groot is dat je zelfs helemaal niet bereid bent tot deze stap. In mijn optiek valt ‘vechten voor je leven’ ook hierin. Begrijp me niet verkeerd.. er is niets mis met willen blijven leven. Alleen, als je met al je energie blijft vechten, dan geef je veel energie aan je 'probleem’, en ben je steeds bezig met afzetten tegen de voor jou zo ongewenste toekomst. Dat beperkt je levensvreugde, veroorzaakt veel leed, en bespoedigt soms zelfs de dood.Hoeveel mensen vinden niet pas berusting in hun sterfelijkheid in de laatste dagen of weken van hun leven…

Stap 5: Doorvoelen van de onmacht

Een cruciale stap in het proces is dus het toestaan van ‘de onzekerheid’ en het ‘niet hebben van de controle’. Dit betekent dat je jezelf toestaat om de pijn, angst en het verdriet te voelen die gepaard gaan met het verlies van controle.

Wat je kunt doen als jij in dit proces zit, is om een van de onderstaande zinnen te doorvoelen. Kies er een die voor jou van toepassing is en spreek hem hardop of in gedachten uit:

• Ik accepteer dat ik geen controle heb op de situatie.

• Mijn toekomst is onzeker, en dat is oké.

• Ik accepteer hoe het nu is.

Zeer waarschijnlijk geeft dit verdriet, misselijkheid of pijn ergens in het lichaam. (Mocht dit niet het geval zijn, herhaal dit dan nog eens een paar keer). Je zult merken hoe je lichaam de weerstand heeft opgeslagen tegen het ‘onmaakbare’ van het leven. Het kan meer of minder heftig zijn. Laat het gevoel er maar zijn. Als het gezien wordt zonder dat het hoeft te veranderen, zal het vanzelf veranderen.

Het toelaten van de onmacht en onzekerheid kan een bevrijdende ervaring zijn.

Onze overlevingsmechanismen hebben ons geprobeerd te beschermen, maar er valt niets te beschermen. Wij zullen ons moeten overgeven aan de grotere systemen van het leven en het universum. Het toelaten van de onmacht en onzekerheid opent de deur naar acceptatie en innerlijke vrede, zelfs in het midden van chaos en onzekerheid.

Stap 6: Blijf in het moment

Het voornaamste wat we kunnen doen is het ‘nu’ accepteren. Acceptatie betekent niet dat je passief wordt of besluit niets meer te gaan doen. Het betekent ook niet dat je je dromen opgeeft. Nee. Het betekent dat je de realiteit van dit moment erkent zoals deze is, zonder ertegen te vechten of te proberen deze te veranderen met de gebruikelijke controlemechanismen. Het betekent dat je jezelf toestaat om de emoties te voelen die gepaard gaan met de situatie, zonder jezelf te veroordelen of weg te lopen van deze gevoelens.

Belangrijk hierbij is ook om bewust te worden van de momenten wanneer je aandacht wordt weggeleid van het huidige moment.

Vrijwel altijd zijn problemen gekoppeld aan verwachtingen gebaseerd op het verleden of de toekomst.

Bedenk maar eens.. hoe groot is je probleem werkelijk op dit specifieke moment? Hoe erg de situatie ook is, als je met al je aandacht in het moment bent, is het probleem vaak kleiner. En is meestal meer mogelijk dan je denkt.

Stap 7: Kies voor plezier

De laatste stap is om even stil te staan. Een oude Japanse filosofie die dit stil staan ook benadrukt is Wu Wei, de kunst van het ‘niet-doen’. Je wordt hierbij uitgenodigd om je over te geven aan de stroom van het leven, en vaak juist minder te handelen, en meer te laten ontstaan. Het kenmerkt zich door een diep vertrouwen in het leven, gebaseerd op de natuurlijke en altijd doorgaande cycli van creatie en transformatie.

In de ruimte die door het niet-doen ontstaat, heb je de mogelijkheid om een andere respons te kiezen. Dit kan betekenen dat je besluit om hulp te vragen, om even afstand te nemen van de situatie, of om simpelweg te accepteren dat je op dit moment niet alles onder controle hebt.

Mijn tip is om vooral iets te gaan doen dat op dat moment plezier schenkt. Als je de neiging hebt tot piekeren, doe dan vooral iets leuks dat je volle aandacht vraagt. Dit leidt je gedachten af en geeft je ontspanning en voldoening.

Stop met handelen en voel wat er als vanzelf wil gebeuren.

Voel hierbij ook in waar je lichaam nu behoefte aan heeft. Als je moe bent, ga dan even slapen. Wil je bewegen, geef daar dan uiting aan. Mij helpt het soms om even zachtjes te gaan bewegen. Door opmerkzaam te worden welke beweging mijn lichaam als vanzelf maakt, voel ik spanning vaak snel wegvloeien.

Het maakt niet uit wat je doet, zolang je in het moment blijft en je je er goed bij voelt.

Vanzelfsprekend kun je stap 4 tot en met 7 zo vaak herhalen als nodig is. Maar in mijn beleving klaart je dag al enorm op na stap 5...

---

Mijn innerlijke reis

Mijn eigen leven heeft me al veel over het omgaan met tegenslag en het verlies van controle geleerd. Het was vaak niet makkelijk om mijn kwetsbaarheid onder ogen te zien en om te accepteren dat niet alles in het leven voorspelbaar of controleerbaar is. Maar met een groeiend zelfbewustzijn, zelfcompassie en het omarmen van onzekerheid, leer ik steeds beter om met tegenslagen om te gaan op een manier die me innerlijke vrede en veerkracht brengt.

Dit pad biedt me bovendien de mogelijkheid om dieper te leven, om meer in contact te komen met mezelf en om een leven te leiden dat authentiek en vervullend is. Ik ervaar steeds meer dat ik vrij ben om te leven met de realiteit van het moment, hoe onzeker deze ook mag zijn.

Mijn huidige levensmotto is "Ik ontspan en geniet in het nu…" en weet dat het goede vanzelf komt”.

Dat blijft een dagelijkse uitdaging, maar inmiddels weet ik ook wat voor wonderen er kunnen gebeuren, als ik leef in het moment en durf te vertrouwen op het leven zelf.

Wil je daar meer over lezen, kijk dan op mijn website https://www.inrpower.nl/over-mij.

Van bestemming naar de reis

Het pad naar innerlijke vrede is een reis, geen bestemming. Telkens weer daagt het leven je uit om je aandacht te verleggen van ‘het ideale plaatje’ naar het leven ‘in het moment’. Het is een voortdurende praktijk van zelfbewustzijn, acceptatie en loslaten. Het vraagt geduld en doorzettingsvermogen, maar het belooft een dieper gevoel van welzijn en vervulling.

Door deze stappen te volgen en jezelf toe te staan om menselijk te zijn, kun je leren om met de onvermijdelijke tegenslagen van het leven om te gaan en een leven te leiden dat gekenmerkt wordt door innerlijke vrede en veerkracht.

Heb jij moeite om jouw tegenslag te accepteren en deze om te buigen naar een leven vanuit meer innerlijke kracht en vrede? Stuur me een berichtje. Ik help je graag.